مقدمه جرایم اطفال و نوجوانان
دوره کودکی و نوجوانی هر شخص دوران مهمی در جهت رشد و ارتقای روحی و روانی اوست. کودک و نوجوان امروز، جوان فرداست؛ جوانی که سرمایه یک کشور بوده و آینده در دستان ایشان است. در یک جامعه ایده آل، تمام نیازهای جسمی، روحی و روانی کودک از سوی خانواده و از آن بالاتر، دولت ها تامین شده و این کودک و ونوجوان در یک محیط سالم به رشد و شکوفایی می رسد و به هیجانات سنی او پاسخ داده می شود. اما بیایید کمی واقع بینانه تر به ماجرا نگاه کنیم تا مسبب جرایم اطفال و نوجوانان را بهتر بشناسیم.
کودک یا نوجوانی که در خانواده سالمی رشد نمی یابد، به هیجانات ایشان توجهی نمی شود و دولت ها به معنی واقعی کلمه ایشان را نادیده می گیرند؛ در چنین شرایطی است که آن کودک یا نوجوان به دلیل شرایط محیط اطراف، مقایسه خود با همسن و سالانش و احساس نادیده گرفته شدن، آگاهانه یا از روی ناآگاهی و یا جتی از سر ناچار و استیصال، دست به اعمالی می زند که از نگاه جامعه و قانون جرم تلقی شده و برای ایشان تبعات خاصی را در پی داشته باشد. فارغ از علل به وجود آمدن پدیده “کودک یا نوجوان بزهکار” ما در این مقاله به مجازات، تدابیر اصلاحی و اقدامات تربیتی در این مورد از سوی قانون گذار می پردازیم. هرچند که این علل بسیار حائز اهمیت بوده و نیاز به بررسی های روانشناختی و جامعه شناختی زیادی دارد.
کودک و نوجوان در قانون کیست؟
پیمان نامه حقوق کودک مصوب 20 نوامبر 1989مجمع عمومی سازمان ملل متحد، یکی از قدیمی ترین اسنادی است که به تعریف کودک پرداخته است. طبق ماده اول این پیمان نامه، کودک هر انسان دارای کمتر از 18 سال سن است مگر اینکه طبق قانون قابل اعمال در مورد کودک، سن قانونی کمتر تعیین شده باشد.
در قوانین حاکم بر جمهوری اسلامی ایران، کودک کسی است که به بلوغ شرعی نرسیده باشد. سن بلوغ در دختران و پسران به ترتیب نه سال تمام قمری (یعنی 8 سال و نه ماه شمسی) و 15 سال تمام قمری(یعنی 14 سال و 7 ماه تمام شمسی) می باشد.
قانون حمایت از اطفال و نوجوانان مصوب 23/2/1399 “نوجوان” را به این شکل تعریف می کند که: ” هر فرد زیر هجده سال کامل شمسی که به سن بلوغ شرعی رسیده باشد”
بلوغ و مسئولیت کیفری در قانون
مطابق ماده 146از قانون مجازات اسلامی، افرا نابالغ مسئولیت کیفری ندارند. براین مبنا، دختران تا سن 9 سالگی و پسران تا 15 سالگی مبرا از مسئولیت هستند و از نظر قانون، هیچ مجازاتی متوجه ایشان نمی باشد.
جرایم اطفال و نوجوانان و مجازات آن ها
به طور کلی طبق ماده 14 از قانون مجازات اسلامی برای شخص مجرم، بسته به شدت و ضعف نوع جرم مجازات از بالاترین یعنی حد و قصاص و سلب حیات تا پرداخت دیه و تعزیر متغیر است. کودکان و نوجوانان نیز از این قاعده مستثنی نبوده و به فراخور سن در لحظه ارتکاب جرم مجازات های متفاوتی را تجربه خواهند نمود. البته باید به این نکته توجه کنید که هد اصلی قانون گذار و رویکرد ایشان در برخورد با طفل یا نوجوان بزهکار، تادیب و بازگرداندن ایشان به جامعه است و برخلاف مجازات بزرگسالان که گاهی تا حذف مرتکب از جامعه (مانند اعدام) نیز پیش می رود، با توجه به شخص مرتکب و سن ایشان، سیاست های تربیتی اتخاذ می شود. این مجازات ها به شرح زیر طبقه بندی می شود:
جرایم با مجازات پرداخت دیه
طبق مقررات عمومی و مطابق ماده 92 از قانون مجازات اسلامی در صورتی که کودک (طفل) مرتکب جرمی شود که مستوجب پرداخت دیه باشد، عاقله ایشان یعنی بستگان مذکر نسبی پدری و مادری مسئول پرداخت دیه می باشند و در خصوص نوجوان ایشان، خودش عهده دار این امر است.
جرایم با مجازات تعزیر
بسته به اینکه سن مرتکب چقدر باشد مجازات این نوع جرایم اطفال و نوجوانان متفاوت خواهد بود:
9 تا 15 سال تمام شمسی
طبق ماده 88 از قانون مجازات اسلامی یکی ازتصیمات زیر برای ایشان گرفته می شود یعنی قاضی مختار است نسبت به هریک از این موارد تصمیم گیری نموده و حکم صادر نماید:
- سپردن به ولی یا سرپرست و اخذ تعهد از ایشان در جهت تادیب و مواظبت از طفل یا نوجوان
- سپردن به اشخاص حقیقی یا حقوقی دیگر در صورت عدم صلاحیت یا عدم دسترسی به سرپرست طفل: در این راستا ماده 1173 از قانون مدنی موارد عدم صلاحیت اولیا را نامبرده که عبارتند از:
- اعتیاد زیان آور به الکل، مواد مخدر و قمار.
- شهرت به فساد اخلاق و فحشا
- ابتلا به بیماریهای روانی با تشخیص پزشکی قانونی.
- سوء استفاده از طفل یا اجبار او به ورود در مشاغل ضد اخلاقی مانند فساد و فحشاء، تکدی گری و قاچاق.
- تکرار ضرب و جرح خارج از حد متعارف
- نصیحت از سوی قاضی دادگاه
- اخطار و تذکر یا اخذ تعهد کتبی در راستای عدم تکرار جرم
- نگه داری در کانون اصلاح و تربیت به مدت سه ماه تا یک سال
البته در خصوص دو بند آخر باید گفت که این تصمیمات صرفا برای بزهکاران بین سنین 12 تا 15 سال اتخاذ می گردد.
15 تا 18 سال تمام شمسی
برای این گروه مجازات از جزای نقدی، انجام خدمات عمومی رایگان تا نگه داری در کانون اصلاح و تربیت از سه ماه تا 5 سال متغیر خواهد یود.
جرایم با مجازات حد یا قصاص
نابالغ کمتر از 12 سال
طبق تبصره 2 ماده 88 قانون مجازات اسلامی سه تصمیم زیر برای ایشان گرفته خواهد شد:
- سپردن به ولی یا سرپرست
- سپردن به اشخاص حقیقی یا حقوقی دیگر به تشخیص دادگاه
- نصیحت به وسیله قاضی دادگاه
نابالغ بین 12 تا 15 سال
طبق همان تبصره این تصمیمات از اخطار یا اخذ تعهد کتبی به عدم تکرار جرم تا نگه داری در کانون اصلاح و تربیت متغیر است
بالغ کمتر از 18 سال تمام شمسی
به دلیل بلوغ چنین بزهکارانی مجازات حد(شلاق) یا قصاص برای ایشان در نظر گرفته خواهد شد که تا زمان رسیدن به سن 18 سال در کانون اصلاح و تربیت نگه داری می گردند. اما طبق ماده 91 در صورتی که مرتکب ماهیت جرم ارتکابی یا حرمت شرعی رفتار ارتکابی را درک نکرده باشد، حسب مورد به تحمل یکی از مجازات های پیش بینی شده در بالا محکوم خواهد شد.
نحوه رسیدگی به جرایم اطفال و نوجوانان
کشف جرم
قانون گذار با توجه به ویژگی خاص مرتکب و کم سن و سال بودن آغاز تا پایان فرایند دادرسی، به شکل ویژه و تخصصی تری به این جرایم توجه می نماید. بدین منظور باری کشف چنین جرایم، پلیس ویژه اطفال و نوجوانان در قانون پیش بینی شده است. مطابق ماده 31از قانون آئین دادرسی کیفری به منظور حسن اجرای وظایف ضابطان در مورد اطفال و نوجوانان، پلیس ویژه اطفال و نوجوانان در نیروی انتظامی … تشکیل می شود. البته این موضوع، فعلا در حد یک لایحه باقی مانده و صورت اجرایی به خود نگرفته است.
تحقیقات مقدماتی
مطابق ماده 285 قانون آئین دادرسی کیفری تحقیقات مقدماتی تمام جرامی افراد زیر 15 سال به طور مستقیم در دادگه اطفال و نوجوانان انجام خواهد شد و این مرحله در مورد افراد 15 تا 18 سال نیز ( به جز جرایم منافی عفت و تعزیری درجه 7 و 8) در دادسرای اطفال و نوجوانان صورت خواهد پذیرفت.
وکیل جرایم
همانطور که ملاحظه می کنید، موضوع جرایم اطفال و نوجوانان و مجازات ایشان ازاهمیت بالایی برخوردار است و در نتیجه، مشورت با اشخاص متخصص در این حوزه یکی از ملزومات برای احقاق حقوق اولیه کودک و نوجوان به عنوان متهم یا مجرم می باشد. در این مورد به شما خواننده گرامی به عنوان والدین یا سرپرست قانونی کودک یا نوجوان، توصیه می گردد که حتما از مشاوره با وکیل در جرایم اطفال و نوجوانان بهره مند شوید تا بهترین راهکار به شما ارائه گردد. وکیل جرایم اطفال و نوجوانان، وکیل پایه یک دادگستری می باشد که در تمام حوزه های علم حقوق و به ویژه حقوق کیفری تبحر ویژه ای داشته و با بهره گیری از به روزترین اطلاعات در زمینه جرایم اطفال و نوجوانان می تواند در رسیدن به هدف نهایی که رهایی کودک یا نوجوانتان از مجازات احتمالی است، یاریگر شما باشد.
وکیل متخصص جرایم اطفال و نوجوانان در جاستیتا
گروه حقوقی جاستیتا با بهره گیری از دانش و تخصص به روز وکلای پایه یک دادگستری در حوزه جرایم و به ویژه جرایم ارتکاب از سوی کودکان و نوجوانان با ارائه بهترین راهکار حقوقی در جهت احقاق حقوق و رهایی کوک و نوجوان شما خواننده گرامی به عنوان ولی یا سرپرست قانونی از آغاز تا انجام فرایند دادرسی در خدمت شما خواهد بود. برای اطلاعات بیشتر در این زمینه و یا دریافت مشاوره می توانید از دکمه های زیر استفاده کنید.
نحوه استفاده از اپلیکیشن جاستیتا