زن و شوهری که با هم ازدواج می کنند ممکن است به هر دلیلی صاحب فرزند نشوند و یا اینکه صاحب فرزند می شوند اما بخواهند فرزند شخص دیگری را بزرگ نمایند. از طرف دیگر کودکان زیادی در جامعه هستند که به دلایلی مثل جنگ، شرایط اقتصادی نامناسب والدین واقعی و مسائلی از این قبیل، بی سرپرستند و پدر و مادری ندارند. در چنین شرایطی معمولا موسسات دولتی و خیریه ها وارد عمل می شوند اما هیچ کدام نمی توانند جای خالی مهر مادری و پدری را برای کودک پر کنند. بر همین اساس در اکثر کشورها مقررات “فرزندخواندگی” برای حمایت از این کودکان وجود دارد تا هم آنها بی سرپرست نمانند و هم زنان و مردان بتوانند لذت مادر و پدر شدن را تجربه کنند.
در قوانین کشور ما “فرزندخواندگی” به این شکل پیش بینی نشده و به جای آن از “سرپرستی کودکان بی سرپرست” صحبت می شود. در این مقاله به بحث پیرامون سرپرستی کودکان و شرایط قانونی حاکم بر این موضوع می پردازیم.
درخواست سرپرستی
واضح است که هر کسی صلاحیت مادر و پدر شدن را ندارد. طبق قوانین ما، افراد زیر می توانند درخواست سرپرستی کودک یا نوجوانان را به سازمان بهزیستی بدهند:
1) زن و شوهری که پنجسال پیش از درخواست ازدواج کرده و بچه دار نشده باشند، البته به شرطی که حداقل یکی از آنها 31 ساله باشد.
نکته جالب توجه اینکه اگر زن یا شوهر شما نازا باشد و این نازایی ثابت شده باشد، از شرط پنج سال معاف هستید.
2) زن و شوهری که خودشان بچه دارند به شرطی که حداقل یکی از آنها 31 ساله باشد. فقط به این مساله توجه داشته باشید که درخواست باید به طور مشترک از طرف زن و شوهر ارائه شود.
3) دختران و زنان مجرد حداقل سی ساله، که فقط می توانند سرپرستی دختران را درخواست کنند.
سازمان بهزیستی به این ترتیب که در بالا ذکر شد، به درخواست های سرپرستی کودک رسیدگی می کند و از لحاظ سنی، درخواستکنندگان کمتر از پنجاه سال سن، نسبت به درخواستکنندگانی که پنجاهسال و بیشتر دارند، در شرایط مساوی اولویت دارند.
شرایط لازم برای درخواست سرپرستی کودک
افرادی که درخواست سرپرستی می نمایند باید شرایط زیر را داشته باشند:
- به انجام دادن واجبات دینی مثل نماز و روزه و ترک هر چه که در دین اسلام حرام است مقید باشند.
- محکومیت جزائی نداشته باشند.
- متمول بوده و بخشی از اموال خود را به کودک بدهند.
- صغیر، مجنون و سفیه نباشند و بتوانند خوب را از بد تشخیص دهند.
- سلامت جسمی و روانی داشته باشند.
- اعتیاد به مواد مخدر، مواد روانگردان و الکل نداشه باشند.
- صلاحیت اخلاقی داشته باشند.
- به بیماریهای واگیردار یا صعبالعلاج مبتلا نباشند.
- مسلمان، کلیمی، زرتشتی یا مسیحی باشند.
شرایط کودک یا نوجوان تحت سرپرستی
باید بدانید که هر کودک یا نوجوان بی سرپرستی را نمی توان تحت سرپرستی گرفت. طبق قانون تنها کودک یا نوجوانی را می توان به سرپرستی پذیرفت که امکان شناخت پدر یا مادر یا پدربزرگ پدری او وجود نداشته باشد یا این افراد یا وصی آنها در قید حیات نبوده و فوت کرده باشند یا هیچکدام صلاحیت سرپرستی را نداشته باشند و دادگاه سرپرستی او را به سازمان بهزیستی داده باشد.
مطالعه بیشتر:
مراحل به سرپرستی گرفتن کودک
- درخواست کننده باید تقاضای خود را به سازمان بهزیستی ارسال کند تا این سازمان حداکثر بعد از دو ماه نظر کارشناسی خود را به دادگاه بفرستد.
- پس از آن، دادگاه تمام جوانب امر را بررسی کرده و در صورت وجود تمام شرایط، قرار سرپرستی موقتی را به صورت آزمایشی و به مدت 6 ماه صادر می کند و به دادستان، متقاضی و بهزیستی اعلام می دارد. اگر در طول این 6 ماه شرایط لازم از بین رفت یا مشخص شد که از همان اول شرایط وجود نداشته است دادگاه می تواند به تقاضای هرکدام از این سه نفر، این قرار را لغو کند، اما اگر شرایط مناسب بود، دادگاه در صورتی حکم سرپرستی را صادر می کند که متقاضی بخشی از اموال خود را به کودک یا نوجوان واگذار کند. البته این شرایط در اختیار دادگاه است و می تواند برای مصلحت کودک از آن چشم پوشی کند.
حقوق و تکالیف سرپرست
در این مرحله کودک یا نوجوان تحت سرپرستی شما قرار گرفته است. حالا نوبت به بررسی حقوق و تکلیف شما به عنوان سرپرست می رسد:
- حضانت: بعد از اینکه حکم سرپرستی صادر شد کودک یا نوجوان در حکم فرزند خانواده محسوب شده و تمام هزینه ها با خانواده خواهد بود و تکلیف سرپرست نسبت به کودک دقیقا همان تکلیف والدین واقعی نسبت به فرزند است. اگر زن و شوهر از هم جدا شوند یا یکی از آن ها فوت شوند کودک طبق نظر دادگاه به یکی از آن ها یا شخص دیگری سپرده می شود.
- درخواست شناسنامه و تغییر خانوادگی کودک: حکم سرپرستی به اداره ثبت احوال و سازمان بهزیستی ابلاغ می شود. اداره ثبت موظف است نام خانوادگی کودک و حکم را در شناسنامه سرپرست وارد کند و برای کودک شناسنامه جدیدی با نام و نام خانوادگی سرپرست صادر کرده و در بخش توضیحات مفاد حکم و نام و نام خانوادگی واقعی کودک را در صورت مشخص بودن ثبت کند.
این کودک پس از رسیدن به 18 سالگی می تواند از اداره ثبت درخواست صدور شناسنامه جدید با نام والدین واقعی خود را کند.
- اطاعت کودک از سرپرست: رابطه کودک با سرپرست از این به بعد مثل رابطه فرزند با والدین واقعی است و به همین خاطر باید از ایشان اطاعت نماید. سرپرست در صورتی که لازم بداند و در حد متعارف که به کودک آسیب نرسد، می تواند او را تنبیه کند.
- نکته مهمی که در بحث سرپرستی کودکان بی سرپرست وجود دارد، عدم ارث بری کودک از سرپرست است؛کودک تحت سرپرستی از هر جهت مثل فرزند طبیعی مادر و پدر خود می باشد با این تفاوت که نه او از آنها ارث می برد و نه پدر و مادر از او. به همین خاطر و برای جلوگیری از سوء استفاده های احتمالی در قانون پیش بینی شده است که متقاضی سرپرستی می بایست بخشی از مال خود را به او واگذار کند.
در صورت نیاز به اطلاعات بیشتر در این خصوص با وکلای متخصص گروه حقوقی جاستیتا در ارتباط باشید.
همچنین مطالعه مقاله زیر به شما مخاطب گرامی پیشنهاد می شود